Papiery wartościowe to najważniejsze narzędzia współczesnej gospodarki. Akcje emitowane są przez spółki, zapewniające napływ „świeżych” środków. Obligacje rządowe są rodzajem „akcji” krajów.
Historia obligacji rządowych
Przez długi czas obligacje były instrumentem o stałym oprocentowaniu. Papiery wartościowe zapewniały, powiedzmy, 10% rocznego dochodu – tak jak miało to miejsce w Wielkiej Brytanii epoki wiktoriańskiej (XIX wiek).
Były też obligacje rządowe w ZSRR. Przynosili niewielkie dochody, ale ich liczbami rozlosowano cenne nagrody - bony podróżne, samochody, a nawet mieszkania. Dla wielu sowietów kupowanie obligacji było rzadką okazją do przeżycia poczucia ekscytacji – na równi z loterią Sportloto.
Ocena kredytowa
Istnieją finansowe agencje ratingowe, które oceniają wypłacalność przedsiębiorstw i całych krajów. Jednak nawet oni mają błędne obliczenia. Tym samym największe agencje ratingowe Moody i Parliament Rate nie dostrzegły nadchodzącego w 2008 roku globalnego kryzysu, związanego z kolei ze spekulacją na rynku obligacji.
W trakcie kryzysu europejskiego dokonano zmian w klasyfikacji obligacji „problemowych” w Grecji, Hiszpanii i Islandii. Kraje te mają zadłużenie na dużą skalę – około 150% PKB. Mówiąc najprościej, wyemitowali zbyt wiele niezabezpieczonych obligacji.
Obligacje rządowe są klasyfikowane według ich ratingu kredytowego. Najbardziej wiarygodne obligacje mają rating AAA, mniej wiarygodne to AA+, BBB. Obligacje o ratingu kredytowym niższym niż BBB- są uważane za „spekulacyjne”.
Rynek obligacji
Teoria „efektywnego rynku”, która od dawna bawiła umysły wielu pokoleń traderów, zawodzi w sytuacjach kryzysowych, które w przeszłości nie miały odpowiednika – „czarnych łabędzi”. Zgodnie z tą teorią każdy instrument finansowy jest wyceniany według jego prawdziwej wartości na podstawie informacji dostępnych na rynku.
Aby obligacje rządowe uległy amortyzacji, państwo musi ogłosić swoją upadłość – niewykonanie zobowiązania. W zwykłym życiu bankructwo całego państwa wydaje się mało prawdopodobne. W praktyce wszystko może się zdarzyć w ciągu kilku godzin. Kurs walutowy może kilkukrotnie spadać z powodu niesprzyjających wydarzeń politycznych lub sankcji społeczności międzynarodowej. Odpływy z tego kapitału ograniczą państwowe „koszy” do granic możliwości. Pożyczkodawcy przedstawią obligacje do wymiany na gotówkę. Państwo nie będzie miało pieniędzy na zakup własnych papierów wartościowych – jednocześnie będzie musiało ogłosić niewypłacalność.
Jedną z największych bankructw państwowych w historii była niewypłacalność Rosji w 1998 roku. Błędny przebieg utrzymywania waluty krajowej, w połączeniu z nieracjonalnie wysokimi stopami procentowymi od obligacji krótkoterminowych (140% rocznie), doprowadził do tego, że rosyjskie obligacje stały się odpowiednikiem „piramidy finansowej”: odsetki wypłacano posiadaczom z pożyczki nowych nabywców.
Dobroczynność i patriotyzm
W różnych okresach mieszkańcy krajów przeżywających trudne czasy kupowali rządowe obligacje kredytowe z powodów charytatywnych. Na przykład laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki Maria Skladovskaya-Curie kupiła niewiarygodne francuskie obligacje, aby pomóc francuskiemu wojsku. Po wojnie obligacje te straciły na wartości. Oczywiście obligacje to przede wszystkim instrument finansowy, a nie środek charytatywny. Jednak zaufanie do kraju można wyrazić kwotą obligacji rządowych.
