Wykonując dobra materialne, człowiek działa na przedmiotach naturalnych, nadaje im pożądany kształt, po którym stają się odpowiednie do zaspokojenia potrzeb. W procesie tym ludziom towarzyszy szeroka gama elementów i warunków, które mają decydujący wpływ na efekt końcowy. Warunki te określa się mianem czynników produkcji.
Pojęcie czynników produkcji
Główne przyczyny działalności produkcyjnej oraz warunki, w jakich zachodzi tworzenie produktu ekonomicznego, nazywamy czynnikami produkcji. Stanowią one w pewnym sensie siły napędowe produkcji, integralną część potencjału produkcyjnego.
W najprostszym przypadku czynniki produkcji rozumiane są jako triada „praca, ziemia, kapitał”, która uosabia pracę i zasoby naturalne zaangażowane w tworzenie produktu. Ostatnio przedsiębiorczość została wymieniona jako jeden z istotnych czynników. Jednak i ta lista nie będzie wyczerpująca.
W marksizmie warunki produkcji obejmują pracę, przedmiot i środki pracy, z uwzględnieniem czynników osobowych i materialnych. Cały zestaw zdolności człowieka do pracy jest osobisty. Metodologia marksistowska jako materiał klasyfikuje środki produkcji, zebrane w złożony system, w którym szczególne miejsce zajmuje organizacja produkcji i technologia. Ta ostatnia jest rozumiana jako interakcja między wszystkimi czynnikami produkcji.
Głównymi czynnikami produkcji w teorii marginalistycznej są:
- Zasoby naturalne;
- praca;
- kapitał;
- przedsiębiorczość;
- czynnik naukowo-techniczny.
Czynnik naturalny
Czynnik naturalny to naturalne warunki, w jakich przebiegają procesy produkcyjne. Substancje, minerały, ziemia, woda, powietrze, flora i fauna są szeroko stosowane jako źródła surowców i energii. Środowisko naturalne, jako czynnik produkcji, pozwala na wykorzystanie zasobów naturalnych, które służą jako surowce do wytwarzania produktu. Z takich surowców wytwarzana jest cała gama produktów materialnych.
Energetyczną podstawą produkcji jest Ziemia i Słońce. Jednocześnie planeta staje się miejscem produkcji, gdzie znajdują się środki produkcji, gdzie pracują pracownicy.
Ziemia stała się obecnie jednym z najbardziej unikalnych zasobów, ponieważ jej podaż jest ograniczona. Tego typu warunki produkcji materiałów to obszar, w którym występują surowce naturalne i minerały. Przydatność zasobu ziemi ocenia się na podstawie jego zdolności do pracy w rolnictwie i reprodukcji biologicznej.
Naturalny czynnik działa w triadzie jako pasywny składnik. Jednak w toku przemian przedmioty natury przechodzą do głównych środków produkcji i stopniowo nabierają aktywnej roli. W niektórych czynnikowych modelach ekonomicznych czynnik naturalny jest uwzględniany w formie niejawnej, co w żadnym wypadku nie zmniejsza stopnia jego wpływu na procesy produkcyjne.
Czynnik pracy
Praca jest przedstawiana w wielu czynnikach produkcji jako element, który ma za zadanie zapoczątkować proces produkcyjny. Ta kategoria jest reprezentowana przez pracę pracowników bezpośrednio zaangażowanych w tworzenie dóbr. Jednocześnie pojęcie „pracy” ucieleśnia różnorodną liczbę rodzajów działalności, które ukierunkowują produkcję i towarzyszą jej na wszystkich etapach. Praca polega na bezpośrednim udziale człowieka w przekształcaniu zasobów (energii, materii, informacji). Ludzie uczestniczą w procesie produkcyjnym wysiłkiem fizycznym i umysłowym. Wszyscy jego uczestnicy wnoszą swoją pracę do procesu produkcyjnego, każda forma pracy ostatecznie wpływa na wynik.
W modelach makroekonomicznych wykorzystujących podejście zasobowe, przy rozważaniu głównych czynników produkcji, często nie wyróżnia się pracy jako takiej, ale zasoby pracy, czyli populację sprawną fizycznie lub całkowitą liczbę zatrudnionych w produkcji zajęcia. Ważne jest, aby zrozumieć, że czynnik pracy przejawia się między innymi w jakości pracy, jej wydajności, wydajności pracy.
Praca jest najważniejszą kategorią ekonomiczną, ponieważ jej koszty determinują efektywność ustalonej organizacji produkcji. Poprzez aktywność zawodową osoba aktywnie wpływa na przedmiot pracy. Intensywność procesu pracy wpływa na pracochłonność i ilość czasu poświęcanego na wytwarzanie produktu. Dane te umożliwiają identyfikację problemów, z jakimi boryka się produkcja.
Siła robocza determinuje inne kategorie ekonomiczne - bezrobocie i zatrudnienie. Struktura siły roboczej obejmuje wszystkich ludzi, którzy w taki czy inny sposób biorą udział w produkcji zgodnie ze swoimi umiejętnościami pracy. Działalność ludzka ma osobliwość: siła robocza kształtuje się przez lata, wymaga ciągłej odnowy. Aby kariera zakończyła się sukcesem, pracownik musi utrzymywać przydatne umiejętności i zawsze być w odpowiedniej formie fizycznej.
Kapitał jako czynnik produkcji
Kapitał rozumiany jest jako środki produkcji, które są zaangażowane i bezpośrednio zaangażowane w wytworzenie produktu ekonomicznego. Kapitał może pojawiać się w działalności produkcyjnej w najróżniejszych formach; mogą istnieć różne sposoby rozliczania tego. Jeżeli praca ludzka stwarza jedynie warunki do produkcji, to kapitał staje się celem, celem i sposobem istnienia działalności produkcyjnej. Dlatego też kapitał jest często ważniejszy od pracy.
Czynnik ten wyraża się zarówno w kapitale fizycznym, jak i pieniężnym. Głównym środkiem produkcji jest kapitał fizyczny. Kapitał obrotowy staje się również najważniejszym zasobem materialnym i źródłem działalności dla wytworzenia produktu ekonomicznego. W dłuższej perspektywie czynnik obejmuje również inwestycje.
Krótko mówiąc, kapitał odnosi się do każdego rodzaju majątku wykorzystywanego do osiągania zysku. Właśnie w tym celu od czasu powstania społeczeństwa przemysłowego szeroko wykorzystywano w nim inwestycje (inwestycje kapitałowe) skierowane na produkcję. Zainwestowane środki w swojej materialno-materialnej formie zamieniają się w środki trwałe i stają się czynnikami procesu produkcyjnego.
Według wielu ekonomistów, po pracy, kapitał zajmuje drugie miejsce wśród innych warunków powodzenia działalności gospodarczej. W ostatnim czasie coraz bardziej wyróżnia się kapitał ludzki, obejmujący wiedzę, umiejętności, zdolności i doświadczenie zawodowe pracownika. Inni badacze nie uważają za celowe wprowadzenie takiej kategorii, gdyż jej treść w dużej mierze pokrywa czynnik pracy.
Przedsiębiorczość jako czynnik produkcji
Przedsiębiorczość i inicjatywa mają korzystny wpływ na wyniki działalności produkcyjnej. Trudność polega na ilościowym ustaleniu efektu oddziaływania tego czynnika. Niezwykle trudno jest zmierzyć ten wpływ. Dlatego ten czynnik jest z reguły oceniany wyłącznie pod kątem jakości. Znaczenie działalności przedsiębiorczej polega na tym, że zwiększa i wzmacnia czynnik powrotu do pracy.
Zdolność przedsiębiorcza to umiejętność łączenia wszystkich czynników produkcji w celu stworzenia produktu o maksymalnej wydajności. Bycie przedsiębiorcą oznacza:
- być w stanie podejmować decyzje;
- podejmować uzasadnione ryzyko;
- być w stanie zorganizować pracowników do wykonywania zadań.
Główne czynniki produkcji i rodzaje dochodów
Każdy z dominujących czynników produkcji tworzy określony rodzaj dochodu:
- płace odpowiadają pracy;
- ziemia - czynsz;
- kapitał - odsetki;
- biznes - zysk.
Naukowy i techniczny poziom produkcji
Wraz z rozwojem nauki do liczby czynników produkcji zaczęto wliczać naukowy i techniczny poziom produkcji. Wyraża stopień technologicznego wyposażenia produkcji, jej techniczną doskonałość. Wpływ tego czynnika rozciąga się na wzrost wydajności pracy i efektywności wykorzystania kapitału. Postęp naukowy i technologiczny przyczynia się do wzrostu popytu na produkty i wzrostu sprzedaży.
W tej kategorii często rozpatruje się działalność innowacyjną. Wprowadzona do produkcji innowacja technologiczna bardzo często staje się czynnikiem, który pozwala na jakościowe usprawnienie procesu produkcyjnego i umożliwia wprowadzenie na rynek zasadniczo nowych produktów.
W warunkach kształtowania się społeczeństwa postindustrialnego informacja staje się istotnym czynnikiem produkcji. Jest to jeden z najważniejszych zasobów, który znajduje odzwierciedlenie w procesach gospodarczych. Zasoby informacyjne są wykorzystywane w dowolnej części systemu sił wytwórczych, stając się integralnym elementem żywej pracy.
