Wśród instrumentów, za pomocą których państwo może wpływać na wskaźniki gospodarcze i światowy rynek walutowy, wyróżniają się stopy procentowe banków centralnych danego kraju. Banki centralne samodzielnie określają wysokość stopy procentowej oraz ramy czasowe, w których może zostać zrewidowana.
Stopy procentowe banku centralnego są potężnym wskaźnikiem ekonomicznym i efektywną dźwignią wpływu na gospodarkę. Wskaźnik ten jest ważny dla zarządzania zarówno polityką krajową, jak i zagraniczną. Jego zmiana wpływa na kurs walutowy, pozwalając na jego utrzymanie na wymaganym poziomie.
Stopa procentowa banku centralnego, zwana również stopą refinansowania, to procent, po jakim główny bank kraju udziela pożyczek innym instytucjom kredytowym, w tym bankom komercyjnym. W swej istocie stopa procentowa jest wskaźnikiem gospodarki, punktem odniesienia dla wartości waluty krajowej.
O poziomie określonego procentu decyduje przede wszystkim zapotrzebowanie na środki oraz liczba ofert na rynku pożyczek i kapitału pożyczkowego. Na wielkość tego wskaźnika wpływa również ryzyko kredytowe, oczekiwana stopa inflacji, dynamika kursu walutowego oraz poziom podatków. Oprocentowanie ustalane jest przez specjalną prowizję banku centralnego.
Bank centralny, uczestnicząc w refinansowaniu banków komercyjnych, poprzez zmianę oprocentowania wpływa na szereg wskaźników ekonomicznych, w tym na stopę inflacji i kurs walutowy. Im wyższe oprocentowanie, tym droższy kredyt otrzymany przez bank komercyjny, a tym samym wyższe oprocentowanie kredytów udzielonych klientom.
Stopa refinansowania jest powszechnie stosowana do obliczania podatków przy ustalaniu wysokości kar za opóźnienia w płatnościach opłat i podatków. Stawki zobowiązań rządowych i poziom rentowności większości instrumentów finansowych zależą bezpośrednio od wybranego poziomu oprocentowania. Zmiana stopy refinansowania może prowadzić do wzrostu lub spadku kapitału na rynku krajowym kraju.
Bank centralny podnosi stopy procentowe, aby zapobiec przegrzaniu gospodarki. Zjawisko to obserwuje się, gdy następuje wzrost cen towarów bez wzrostu realnej produkcji, czyli gdy inflacja rośnie. Kolejnym powodem podniesienia stopy refinansowania jest potrzeba uatrakcyjnienia krajowej waluty dla potencjalnych inwestorów. Tym samym podniesienie odsetek zwiększa wartość waluty krajowej i obniża stopę inflacji.
Podwyższenie stopy procentowej banku centralnego też ma swoje minusy, gdyż jednocześnie rośnie stopa kredytów dla przedsiębiorstw, co pociąga za sobą masowe redukcje, prowadzi do wzrostu bezrobocia i zwiększa masę pieniądza w obiegu.
Wraz ze spadkiem stopy refinansowania obserwuje się odwrotny efekt: inwestorzy dążą do transferu środków do innej waluty, spada bezrobocie, niskie stopy pożyczkowe prowadzą do wzrostu realnej produkcji towarów i usług. Ogólna aktywność biznesowa rośnie, choć inflacja zaczyna rosnąć.
Uczestnicy rynku muszą dobrze rozumieć znaczenie i procedurę kształtowania stóp procentowych, a także śledzić terminy kolejnych posiedzeń komisji banku centralnego, na których rozstrzygane będą kwestie zmiany stopy refinansowania.
