Pieniądz jest główną miarą wartości bogactwa materialnego, narzędziem nabywania dóbr i usług, akumulacji bogactwa. Ludzie i firmy zawsze potrzebują gotówki – czyli jest na nią stały popyt. Ale nie ma nieskończonej ilości pieniędzy. W związku z tym ich podaż jest ograniczona.
Jaki jest popyt na pieniądze
W literaturze ekonomicznej można znaleźć kilka definicji. Tak więc słownik Finam podaje:
Popyt na pieniądz to ilość płynnych aktywów, które ludzie chcą mieć w danej chwili w posiadaniu. Popyt na pieniądz zależy od wielkości uzyskiwanego dochodu oraz kosztu alternatywnego posiadania tego dochodu, który jest bezpośrednio związany ze stopą procentową.
W niektórych definicjach popyt na pieniądz jest powiązany z wielkością produktu narodowego brutto (PKB). Nie ma tu sprzeczności: wraz ze wzrostem produkcji rosną również dochody obywateli i firm i odwrotnie.
Z czego to się składa
Popyt na pieniądz dzieli się na dwie składowe. Wywodzą się one z dwóch funkcji pieniądza: bycia środkiem rozliczeniowym oraz bycia narzędziem akumulacji.
Po pierwsze, popyt transakcyjny. Odzwierciedla pragnienie obywateli i firm, aby mieć środki do prowadzenia bieżących transakcji, nabywania towarów i usług oraz regulowania swoich zobowiązań.
Po drugie, podkreślają popyt na pieniądz ze strony aktywów (lub popyt spekulacyjny). Wydaje się, że fundusze są potrzebne do zakupu aktywów finansowych i same mogą działać jako aktywa.
Co decyduje o popycie na pieniądze: różne teorie
Każda z głównych teorii ekonomicznych przedstawia własne rozumienie popytu na pieniądz iw odmienny sposób identyfikuje główne czynniki jego powstawania. Tak więc w klasycznej koncepcji ilościowej wyprowadza się wzór:
MD = PY / V
Oznacza to, że popyt na pieniądz (MD) zależy bezpośrednio od bezwzględnego poziomu cen (P) i rzeczywistej wielkości produkcji (Y) i jest odwrotnie proporcjonalny do szybkości obiegu pieniądza (V).
Przedstawiciele klasyków ekonomii brali pod uwagę jedynie transakcyjny komponent popytu na pieniądz. Ale z biegiem czasu pojawiły się nowe modele, które patrzą na problem z różnych perspektyw.
Keynesizm przywiązuje dużą wagę do gromadzenia gotówki przez ludzi. Również w tej teorii ważne są motywy, dla których ludzie trzymają pieniądze:
- Motyw transakcyjny. Kieruje nim chęć posiadania środków na stałe zakupy czy transakcje.
- Motyw ostrożności. Wiąże się to z potrzebą posiadania przez ludzi rezerwy pieniędzy na nieprzewidziane wydatki i płatności.
- Spekulacyjny. Dzieje się tak, gdy ludzie wolą trzymać fundusze w pieniądzu, a nie w innych aktywach. Ten motyw determinuje spekulacyjny popyt na pieniądz.
Keynesiści ustalili zależność popytu spekulacyjnego i stopy procentowej od papierów wartościowych w odwrotnej proporcji. Wysoki koszt pieniądza sprawia, że inwestycje są atrakcyjne, a zapotrzebowanie na gotówkę maleje. Wręcz przeciwnie, przy niskich stawkach rośnie atrakcyjność trzymania pieniędzy w gotówce w wysoce płynnej formie.
Popyt ogółem zdefiniowano jako sumę popytu transakcyjnego i spekulacyjnego. Jego wielkość jest wprost proporcjonalna do dochodu i odwrotnie proporcjonalna do stopy procentowej. Wykres odzwierciedlający ten schemat można znaleźć w każdym podręczniku do ekonomii. Jest również cytowany w artykułach poświęconych specjalnie temu zagadnieniu.
Obecnie uważa się, że na popyt na pieniądz wpływa znacznie więcej czynników niż wcześniej sądzono. Dlatego ważne są:
- nominalny dochód bieżący;
- procent dochodu;
- ilość zgromadzonego bogactwa: wraz z jego dodatnią dynamiką wzrasta również popyt na pieniądz;
- inflacja (wzrost poziomu cen), której wzrost również bezpośrednio wpływa na popyt na pieniądz;
- oczekiwania dotyczące gospodarki. Prognozy negatywne powodują wzrost popytu na gotówkę, optymistyczne zaś redukcje.
Czym jest podaż pieniądza
Podaż pieniądza to suma wszystkich pieniędzy w gospodarce. Przy niezmienionej bazie monetarnej wskaźnik ten zależy od ilości banknotów w obiegu i wysokości stóp procentowych.
Dziś podaż pieniądza zapewnia system bankowy, na który składają się Bank Centralny i komercyjne struktury finansowe. Bank Centralny pełni w tym zakresie rolę regulacyjną. Najpierw emituje banknoty (banknoty, monety). Po drugie, Bank Centralny reguluje udzielanie pożyczek instytucjom finansowym, ponieważ ustala stopę refinansowania.
Jeśli popyt na pieniądz zrówna się z wielkością podaży, mówią o osiągnięciu równowagi na rynku pieniężnym.
