Bolszewicy po dojściu do władzy niemal natychmiast wydali dekret wprowadzający państwowy monopol na transakcje walutowe. Oznaczało to, że kursy walut obcych w ZSRR były ustalane wyłącznie przez Bank Państwowy. Transakcje walutowe wewnątrz kraju zostały zminimalizowane, a oficjalny kurs dolara był ściśle kontrolowany przez państwo.
Rubel sowiecki był walutą zamkniętą i przez cały okres istnienia ZSRR ruble można było wymieniać na dolary tylko po oficjalnym kursie. Co więcej, dla obywateli taka wymiana była obarczona znacznymi trudnościami i była dozwolona tylko w wyjątkowych przypadkach.
Zasady obiegu waluty obcej w ZSRR
Ponieważ wszystkie rozliczenia na terytorium ZSRR odbywały się wyłącznie w rublach, tylko Bank Państwowy miał prawo sprzedawać obywatelom walutę obcą i odkupywać ją od nich. Inne organizacje mogły przeprowadzać podobne operacje tylko za jego pisemną zgodą. Wyjątek uczyniono tylko dla specjalnych sklepów handlu zagranicznego „Berezka”, gdzie dopuszczano handel za dolary i czeki Wnieszpozyltorga.
Tylko obywatele wyjeżdżający w zagraniczne podróże służbowe lub turystyczne mogli kupować dolary, a ich przewalutowanie było ograniczone. Oczywiście wymiana odbywała się po oficjalnie ustalonych kursach, które codziennie były publikowane w mediach.
Jak wypadły oficjalne i realne kursy wymiany dolara w ZSRR?
W 1918 dolar amerykański był wart 31,25 rubla, rewolucja i wojna domowa zdewaluowały rubla dziesiątki tysięcy razy. Po reformie monetarnej z 1924 r. dolar zaczął kosztować 2,22 rubla.
Do 1936 roku dolar zdewaluował się w stosunku do rubla do poziomu 1,15 rubla. Po ustaleniu oficjalnej stawki 1 rubla za 3 franki francuskie dolar zaczął kosztować 5 rubli. Stosunek ten trwał do reformy monetarnej z 1961 r., kiedy oficjalny kurs rubla wynosił 90 kopiejek za 1 dolara.
W latach 60.-90. oficjalny kurs dolara stopniowo spadał, utrzymując się na poziomie 60 kopiejek, ale nie można było swobodnie kupować amerykańskiej waluty w tej cenie. Wymiana walut była przestępstwem z artykułu 88 Kodeksu Karnego RSFSR i podobnych artykułów w kodeksach innych republik radzieckich.
Środki określone w kodeksie karnym były surowe: spekulacje wartościami walut były zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 do 15 lat, konfiskatą mienia i wygnaniem do 5 lat. Gdyby operacje z obcą walutą były przeprowadzane na szczególnie dużą skalę, oskarżony mógł zostać skazany na śmierć. Mimo to czarny rynek kwitł. Na przykład w Moskwie ludzie wiedzieli, gdzie i jak kupować dolary od rolników w cenie 3-4 rubli za dolara.
W 1991 roku Bank Stanowy zaczął sprzedawać dolary po komercyjnym kursie 1,75 rubla. za dolara, ale na czarnym rynku cena dolara wzrosła do 30-43 rubli. W połowie 1992 roku zniesiono monopol walutowy, a kurs dolara zaczęto ustalać metodami rynkowymi.
