W rosyjskim instytucie obrońców praw człowieka do trzech już istniejących federalnych rzeczników praw obywatelskich (prawa człowieka, praw dziecka i ochrony praw przedsiębiorców) dołączył ostatnio inny – obrońca deponentów, kredytobiorców i ubezpieczonych – rzecznik finansowy.
W Szwecji, która jest założycielem instytucji ombudsmana, termin ten jest interpretowany jako „przedstawiciel”, „adwokat”, „kierownik biznesu”. W szerokim znaczeniu jest to cywil lub urzędnik upoważniony przez państwo do monitorowania przestrzegania sprawiedliwości w interakcji obywateli z władzą wykonawczą i różnymi działami w określonej dziedzinie życia. W wielu państwach istnieje tak zwany „koncyliator rynku finansowego”. Jest to organ, który pozasądowo rozpatruje spory i nieporozumienia powstałe między osobami i organizacjami świadczącymi usługi finansowe: bankami, pożyczkodawcami, ubezpieczycielami.
W naszym kraju do niedawna podobnymi sprawami zajmowała się struktura w zrzeszeniu rosyjskich banków, na czele z deputowanym do Dumy Państwowej Pawłem Miedwiediewem. Obywatel, który nie mógł samodzielnie rozwiązać problemów związanych z pożyczką lub ubezpieczeniem w drodze postępowania reklamacyjnego, miał wolny wybór – natychmiast wnieść pozew do sądu lub najpierw złożyć skargę na naruszenie jego praw do rozjemcy. Ze względu na doradczy charakter decyzji podejmowanych przez rzecznika finansowego możliwe było rozstrzyganie różnic w ten sposób wyłącznie na zasadzie dobrowolności.
Sytuacja zmieniła się dramatycznie wraz z przyjęciem ustawy federalnej z dnia 04.06.2018 nr 123-FZ. Ustawa ustanowiła obowiązkową procedurę przedsądowego rozstrzygania sporów w zakresie usług finansowych. Decyzja komisarza finansowego stała się oficjalnym dokumentem, który jest równoznaczny z tytułem egzekucyjnym:
- Jeżeli instytucja finansowa odmówi zastosowania się do decyzji Rzecznika, wyda on i przekaże zaświadczenie konsumentowi. Dokument będzie podstawą do przymusowego wykonania orzeczenia przy pomocy komornika. Ponadto osoba prawna zostanie ukarana grzywną w wysokości 50% wnioskowanej kwoty i do 50 000 rubli za odmowę dobrowolnego rozliczenia.
- Dla tych finansistów i ubezpieczycieli, którzy po uzgodnieniu z decyzją osoby uprawnionej dobrowolnie, terminowo iw pełni spełniają wymagania majątkowe swoich klientów, przewidziane są środki motywacyjne. W szczególności są zwolnieni z kar pieniężnych za naruszenie praw konsumentów.
Rzecznicy finansowi nie zastępują sądownictwa. A decyzja podjęta na niekorzyść konsumenta usług finansowych nie uniemożliwia mu dalszego postępowania sądowego.
Po wejściu w życie 123-FZ obowiązki głównego rzecznika finansowego kraju objął Jurij Woronin, który wcześniej pełnił funkcję doradcy prezesa Banku Centralnego Federacji Rosyjskiej. Na poziomie federalnym wyznaczono trzech bardziej wyspecjalizowanych obrońców praw człowieka - ubezpieczeniowych, bankowych i uniwersalnych. Ustawodawca nadał komisarzom finansowym niezależność od władz federalnych i regionalnych, co pozwala na zachowanie obiektywizmu i bezstronności.
Tym samym sektor finansowy znajduje się pod dodatkowym nadzorem, a obywatele mają możliwość załatwienia wielu spraw poza sądem.
