Bezwarunkowy dochód podstawowy (BBI), czyli gwarantowane minimum, to koncepcja społeczna, której celem jest wypłata przez państwo określonej kwoty pieniędzy każdemu członkowi społeczeństwa. Pieniądze może otrzymać każdy, niezależnie od poziomu zarobków i konieczności wykonania pracy.
Istnieją trzy najczęściej stosowane metody rządowego wsparcia dochodów osób fizycznych i ich gospodarstw domowych.
Po pierwsze, rząd może ustalić gwarantowane minimum – poziom dochodów, który nie może być niższy i jest wspierany rekompensatami. Po drugie, państwo zapewnia ubezpieczenie społeczne, które jest opłacane w przypadku choroby, bezrobocia lub starości na podstawie wpłaconych składek. Po trzecie, świadczenia społeczne, takie jak zasiłki na dzieci w Wielkiej Brytanii.
Po raz pierwszy idea gwarantowanego minimum pojawia się w książce „Utopia” angielskiego filozofa i pisarza Thomasa More’a (XVI wiek). W XVIII wieku pisarz-publicysta Thomas Payne zaczął szczegółowo badać system BDB. W swoim traktacie „Sprawiedliwość rolna” rozważał możliwość płacenia podatków od właścicieli gruntów o minimalnym dochodzie wszystkim osobom, które osiągnęły wiek 21 lat.
W różnych krajach politycy, ekonomiści i socjologowie dyskutują o różnych modelach gwarantowanego minimum. W Niemczech proponuje się comiesięczne zwiększanie konta bankowego każdego obywatela o 1500 euro (dla osoby dorosłej) i o 1000 euro (dla dzieci). Jednocześnie profesor Uniwersytetu Ekonomicznego w Wiedniu Franz Hermann uważa za konieczne uwzględnienie bezwarunkowego dochodu oraz minimalnego zestawu towarów i usług.
Naukowcy identyfikują kilka głównych źródeł pieniędzy na płatności:
- podatki;
- anulowanie programów nieistotnych dla dochodu podstawowego (zasiłki dla bezrobotnych, płaca minimalna itp.);
- podatki środowiskowe;
- czynsz naturalny;
- otwarta (publiczna) emisja państwowa;
- seigniorage (dochody z emisji pieniędzy).
Zdania były jednak podzielone co do efektywności i konieczności dochodu podstawowego. Niektórzy znani ekonomiści, tacy jak Milton Friedman i Friedrich von Hayek, uważali bezwarunkowy dochód podstawowy za najlepszą metodę przezwyciężenia ubóstwa.
„Musimy pracować nad pomysłami, takimi jak całkowity dochód podstawowy, aby zapewnić każdemu możliwość wypróbowania nowych pomysłów. Wiele osób waha się przed założeniem własnej firmy, ponieważ muszą wyżywić swoje rodziny i nie mają ubezpieczenia finansowego na wypadek niepowodzenia. Wspólny dochód podstawowy zapewniłby takie ubezpieczenie”- mówi założyciel Facebooka Mark Zuckenberg.
Inni twierdzą, że BBD to marzenia o odbudowie świata, które opierają się na ideałach wolności i sprawiedliwości. Są jednak zbyt utopijne. Również przeciwnicy bezpieczeństwa ruchu drogowego twierdzą, że koncepcja bezwarunkowego dochodu podstawowego nie istnieje we współczesnej gospodarce i nie może być uważana za koncepcję naukową.
Zalety i wady BDB
Argumenty dla:
- potrafi rozwiązać problem ubóstwa na świecie;
- potrafi rozwiązać problem bezrobocia technologicznego;
- zmniejszyć poziom nierówności ekonomicznych;
- zmniejszy wskaźnik przestępczości;
- zmniejszy koszty opieki zdrowotnej, ponieważ ludzie będą mieli więcej możliwości dbania o siebie;
- zmniejszy koszty administrowania programami socjalnymi, ponieważ zniknie konieczność sprawdzania zgodności z kryteriami udzielania pomocy;
- da ludziom możliwość robienia tego, co ich interesuje, a nie tego, czego wymagają okoliczności życiowe.
Argumenty przeciw:
- system jest kosztowny;
- nastąpi gwałtowny wzrost napływu migrantów do krajów, które wprowadziły UBI;
- gwarantowane minimum zmniejszy motywację do pracy, co zmniejszy poziom zatrudnienia i produktywności w społeczeństwie;
- znaczny wzrost zależności od państwa;
- rosnąca presja podatkowa na przedsiębiorstwa i podatników;
- może zachęcić ludzi do rezygnacji z niskoprofilowej i ciężkiej pracy, a to doprowadzi do strukturalnych problemów na rynku pracy.
Niektórzy naukowcy zaproponowali szereg alternatyw, aby zapobiec powyższym wadom. W szczególności Manfred Fulzak uważa, że konieczne jest zapewnienie BDB nie tylko swoim obywatelom, ale także ludziom na obszarach przygranicznych, aby zminimalizować koszty walki z nielegalnymi migrantami.
