W praktyce światowej i rosyjskiej w przypadku transakcji, w które zaangażowane są grupy podmiotów powiązanych, powszechnie stosuje się specjalne zasady opodatkowania. Ustalanie cen specjalnych w takich przypadkach nazywa się cenami transferowymi.
Cena transferowa nazywana jest ceną, która obowiązuje przy realizacji transakcji gospodarczych pomiędzy różnymi oddziałami tej samej firmy lub pomiędzy podmiotami wchodzącymi w skład jednej grupy firm. W związku z tym ceny transferowe są celowym działaniem cenowym pomiędzy tymi przedsiębiorstwami.
Ceny te umożliwiają redystrybucję całkowitych zysków na rzecz tych, którzy przebywają w krajach o niskich podatkach. Ustalanie cen transferowych jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych metod planowania podatkowego i minimalizacji podatków płaconych na rzecz państwa w praktyce światowej.
Z tego powodu ceny transferowe stały się przedmiotem kontroli rządowych służb fiskalnych. Na przykład kodeks podatkowy Federacji Rosyjskiej przewiduje specjalną sekcję, która określa uprawnienia organów podatkowych do kontrolowania cen podczas dokonywania transakcji między podmiotami powiązanymi. Podejście rosyjskich organów podatkowych w tym obszarze jest ściśle powiązane z zasadami powszechnie stosowanymi przez zagraniczne administracje podatkowe.
Najwcześniejsze próby uregulowania cen transferowych zostały podjęte przez Stany Zjednoczone Ameryki w połowie lat 60. XX wieku. Obecne rosyjskie ustawodawstwo w tej dziedzinie obowiązuje od 2012 roku. Prawo stanowi, że wszelkie transakcje pomiędzy podmiotami powiązanymi są kontrolowane z punktu widzenia regulacji cen transferowych. W niektórych przypadkach służba podatkowa ma prawo porównać ceny faktycznie stosowane przez podatników z cenami rynkowymi. W przypadku ujawnienia znaczących i nieuzasadnionych odchyleń od cen rynkowych władze skarbowe mają prawo naliczyć dodatkowe podatki.
Jednocześnie przedmiotem kontroli są transakcje o obrotach powyżej 1 miliarda rubli rocznie; transakcje, których uczestnikami są zagraniczne podmioty powiązane; gdzie jedna ze stron stosuje specjalne reżimy podatkowe (UTII, STS), a także szereg innych transakcji określonych przez ustawodawcę. W przypadku tego rodzaju transakcji podatnik musi złożyć stosowne zgłoszenie do służby podatkowej oraz przygotować specjalne raporty dotyczące cen transferowych.
Firmy specjalizujące się w rozwiązywaniu problemów bezpośrednio związanych z cenami transferowymi z powodzeniem działają w rosyjskiej praktyce biznesowej. Specjaliści takich firm prowadzą szkolenia z metod wyceny, realizują projekty doradcze dla przedsiębiorstw o różnych orientacjach produkcyjnych.
Optymalizacja opodatkowania wymaga znajomości przepisów prawa w zakresie cen transferowych, umiejętności prawidłowego utrzymania odpowiedniego obiegu dokumentów, a także rozsądnego stosowania cen dla tych transakcji, które podlegają kontroli podatkowej.
Jednym z kluczowych punktów w zakresie cen transferowych jest prawidłowa diagnoza ryzyka cenowego, która jest przeprowadzana z uwzględnieniem działalności produkcyjnej i marketingowej przedsiębiorstw, istniejącego systemu zaopatrzenia oraz struktury transakcji wewnątrzgrupowych. Właściwe ustalanie cen transferowych wymaga również efektywnego zarządzania i współdziałania różnych działów przedsiębiorstwa w ramach zestawu środków zapewniających ścisłe przestrzeganie wymogów podatkowych.
Ministerstwo Finansów Rosji i organy podatkowe kraju są aktywnie zaangażowane w prace wyjaśniające dotyczące kwestii, które pojawiają się w związku z wprowadzeniem zaktualizowanych przepisów dotyczących cen transferowych. Stosowanie norm prawa w tym zakresie wiąże się często z trudnościami wynikającymi z niejednoznaczności sformułowań niektórych przepisów oraz pracochłonności raportowania.
Ustawodawca opracowując zasady ustalania cen transferowych przyjął za podstawę zasady porównywania cen wypracowane w wielu innych krajach. Eksperci nie wykluczają zmian w krajowych przepisach podatkowych dotyczących transakcji na wartościach niematerialnych. Te zmiany i ograniczenia będą miały na celu przeciwdziałanie erozji podstawy opodatkowania i ewentualnemu wycofaniu zysków przedsiębiorstw z opodatkowania.
